Bir insanın işlemiş olduğu suçtan bir süre sonra kendi hür iradesi ile pişman olmasına etkin pişmanlık denilmektedir. Kişinin suçu işledikten sonra pişman olması, işlediği suçtan doğan olumsuzlukları gidermeye çalışmasıdır. İşte bu durumun göz önünde bulundurulması ile kişinin cezasında indirim yapılması veya kişinin cezalandırılmaması söz konusu olmaktadır.
Türk Ceza Kanunu’nun 168. maddesinde etkin pişmanlık ile ilgili düzenlemelere yer vermiştir. İşlenmiş suç ile ilgili etkin pişmanlık söz konusu olduğunda hangi suçta ceza indirimine başvurulur hangilerinde ceza verilmemesi kararı alınabilir gibi detaylar Türk Ceza Kanunu’nun 168. Maddesinde yer almaktadır.
Hangi Suçlarda Etkin Pişmanlık Uygulanır?
Etkin pişmanlık kişinin işlediği suçtan dolayı bir süre sonra kendi iradesi ile pişman olması olarak ifade edilmektedir. Tüm suçlarda bu pişmanlık uygulanır mı yoksa belli suçlarda mı bu hükümler geçerlidir konuları merak edilmektedir. Hangi suçlarda etkin pişmanlık uygulanır ile ilgili Türk Ceza Kanunun 168. maddesine göre etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanacağı suçlar şu şekilde sıralanabilir:
- Banka ve Kredi Kartlarının Kötüye Kullanılması Suçu
- Yağma Suçu (Gasp Suçu)
- Dolandırıcılık Suçu
- Organ veya Doku Ticareti Suçu
- Hırsızlık Suçu
- Güveni Kötüye Kullanma Suçu
- Mala Zarar Verme Suçu
- Para ve Kıymetli Damgaları Yapmaya Yarayan Araçlarda Sahtecilik suçu
- Malvarlığı Değerlerine Karşı Bazı Suçların Akrabalar Arasında İşlenmesi
- Kullanmak için Uyuşturucu Satın Alma, Satma, Kabul Etme, Uyuşturucu Madde Bulundurma ve Kullanmak Suçları
- Hakaret Suçu
- Zimmet Suçu
- Rüşvet Suçu
- İrtikap Suçu
- İftira Suçu
- Tehdit Suçu, Şantaj Suçu, Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçu
- Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçu
- Örgüt Kurma, Örgüt Yöneticiliği veya Üyeliği Suçu
- Darbeye Teşebbüs Suçu (Hükümete Karşı Suç)
- Bilişim Suçları
Bütün bu suçlarda etkin pişmanlık söz konusu olup bu suçların hangisinin ceza verilmemesini gerektirdiği ya da hangi suça ne kadar indirim yapılacağı ilgili kanun maddesinde yer almaktadır.
Etkin Pişmanlıktan Yararlanan Ceza alır mı?
Suç olarak görülen bir eylemi yapan ardından da yaptığı bu suçtan pişman olan kişiler bu pişmanlıktan faydalanmak isteyebilir. Kanunlarımızda hangi suçlarda etkin pişmanlık işleminin uygulanacağı belirlenmiştir.
Etkin Pişmanlığın tanımı 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda yapılmıştır. Bu tanıma göre bir suçun işlenmesinden sonra failin pişmanlık göstermesi durumunda cezasının azaltılması veya hiç ceza verilmemesi halidir. Her suçta etkin pişmanlı uygulaması mümkün değildir
Etkin Pişmanlıktan Ne Zaman Yararlanılır?
Fail tarafından işlenen suç ile ilgili kişinin ne zaman ve nasıl etkin pişmanlıktan yararlanacağı ile ilgili durum her suçun çeşidine ve suçun karakterine uygun olarak değişmektedir. Türk Ceza Kanunundaki ve özel ceza kanunlarındaki etkin pişmanlık düzenlemeleri incelendiğinde;
- Kanunda etkin pişmanlığa imkan tanıyan bir düzenleme bulunması
- Suçun işlenmiş ve tamamlanmış olması
- Failin kanunda öngörülen biçimde aktif bir davranışının olması
- Failin bu davranışı kendi iradesiyle yapmış olması
Bu durumlar gözden geçirildiğinde suç tipinde özel olarak etkin pişmanlığın belli bir zaman dilimi içerisinde gerçekleşmesi veya bazı önşartların varlığı aranarak bu konuda karar verilmektedir. Etkin pişmanlıktan ne zaman yararlanılır sorusunun cevabı etkin pişmanlık hükmünün uygulanabilmesi için ilgili zaman şartının ve önşartın da gerçekleşmiş olması gerekmektedir şeklinde olacaktır.
Etkin Pişmanlık Örnekleri
Etkin pişmanlık uygulaması dahilinde olan bazı suçlarda etkin pişmanlık indirimi ve ceza verilmemesi ile ilgili şu örnekler verilebilir:
- Yağma suçundan bir failin alacağı ceza 10 yıl iken etkin pişmanlıktan faydalandığında ½ oranında ceza indirimi ile toplamda 4 yıl 2 ay hapis cezası alacaktır.
- Nitelikli hırsızlık suçunda 2 yıl ceza alabilecek bir sanık, pişmanlık hükümlerinden yararlandığında cezasından ½ oranında indirim yapılarak cezası toplam 10 aya inebilir.
- Mala zarar verme suçu nedeniyle 1 yıl ceza alabilecek sanık, etkin pişmanlıkta yararlandığında verilen indirimle birlikte 3 ay 10 güne kadar indirimli ceza alabilir.
- Hakaret suçu karşılıklı işlenmişse burada işlenen suçun özelliğine göre her iki tarafa veya taraflardan birine 1/3 oranında indirim yapılabileceği gibi ceza verilmemesi de mümkün olabilir.
Bu örnekler gösteriyor ki işlenen suçun çeşidine göre ceza indirimi veya ceza verilmemesi söz konusu olabilir.
İstinaf Aşamasında Etkin Pişmanlık
Kişinin işlediği suç ile ilgili mahkeme süreci devam edip kişiye ceza verilmesinin ardından kararın istinaf mahkemesine girmesi söz konusu olmaktadır. Bu hükümler soruşturmanın başında uygulanmaktadır. İstinaf aşamasındaki hükümlerinin uygulanması ile ilgili olarak şu detaylara bakmak uygun olacaktır. Bölge Adliye Mahkemesi sanık hakkında maddi vakıa incelemesi yapıp, yeniden hüküm kurabilmektedir. İşte bu sebeple etkin pişmanlık hükümleri bu sırada kovuşturmanın devam ettiği için istinaf aşamasında da uygulanabilmektedir. Yani davanın istinafta olması demek o kişi ile ilgili mahkeme sürecinin devam ettiği anlamına gelmektedir ki bu da etkin pişmanlığın bu dönemde uygulanabilir olması demektir
Terör Suçlarında Etkin Pişmanlık
Türk Ceza Kanunu’nun 221. maddesinin ikinci fıkrasına göre örgüt üyesi olan kişi örgütün işlediği herhangi bir suçun işlenmesine katılmamış ise, kendi isteği ile pişmanlıktan yararlanmak istediğini yetkili makamlara bildirir ise bu durumda ceza almaz. Terör suçlarında etkin pişmanlık uygulamasında temel nokta bir suça iştirak etmemiş olmak ve kişinin gönüllü olarak örgütten ayrıldığını ilgili makamlara bildirmesidir.
Nitelikli Dolandırıcılık Etkin Pişmanlık
Nitelikli dolandırıcılık suçunda suçu gerçekleştiren failin gerçekleştirdiği suç nedeniyle pişman olması, suçtan dolayı oluşan zararın ortadan kaldırmaya çalışılması, mağduriyeti azaltılması gibi durumlar pişmanlıkta yararlanmayı gerektirmektedir. Nitelikli dolandırıcılık etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanması ile birlikte cezanın 2/3’ü kadarını indirim yapılabilmektedir. Dava açıldıktan sonra giderilmeye çalışılan mağduriyette ise indirim ½’ye kadar indirim yapılabilmektedir.
